Stekelvarken S3k met klimkoker – Dutch pillbox type S3k ‘Porcupine’ with vertical access shaft

Stekelvarken met klimkoker (S3K)

De gevechtsdekking type S is in 1939-40 in grote getale gebouwd, in o.a. de Nederlandse stellingen langs de oostgrens, in de Grebbelinie en de Peel-Raamstelling. De letter S voor ‘Stekelvarken’ (soms: ‘Spinnekop’) lijkt te verwijzen naar het grote aantal schietgaten (standaard 3, 5 of 7), waardoor een groot schootsveld verkregen werd. Helaas betekende dit tegelijkertijd ook een grote kwetsbaarheid, zowel door de relatief geringe muurdikte (80cm) als de (semi-)frontale schietgaten die lastig te maskeren waren.

Hoewel de gevechtsdekking type S3 een Nederlands ontwerp van het CITB was, werden betonwerkjes met een vrijwel gelijk vloerplan en twee of drie schietgaten al in de Eerste Wereldoorlog gebouwd. En ook in de aanloop naar de tweede wereldoorlog komen we vergelijkbare constructies tegen in o.a Tsjecho-Slowakije (Lehké opevnění vzor 36 typ C) en in Noord-Frankrijk gebouwd door het British Expeditionary Force (BEF).

Klimkoker

Verreweg de meeste van de ruim 750 gebouwde S3-gevechtsdekkingen zijn uitgerust met een ‘normale’ ingang (toegangsluik) in de achterzijde. Zeldzamer was een aangebouwde klimkoker zoals afgebeeld op mijn model. Zo werden in de hele Grebbelinie slechts 7 stekelvarkens met klimkoker (S3k) gebouwd, tegen 81 met een gewone achteruitgang (S3a).

Dutch pillbox ‘Porcupine’ with vertical access shaft

The Dutch pillbox type S (for ‘Stekelvarken’ or Porcupine) has been built in large numbers in almost all Dutch lines of defence prior to WWII. The number of (semi-)frontal firing embrasures, (standard 3, 5 or 7) meant a wide arc of fire, but made this pillbox also vulnerable to enemy gunfire, especially PAK-guns like the German 3,7cm and 8.8cm. Combined with the relative thin walls (80cm) made that these ‘porcupines’ were not considered true casemates, but rather referred to as ‘covered combat positions’.

Although this pillbox was designed by the Dutch ‘Central Inundation and Technical Bureau’ (CITB), M.G. emplacements with an almost identical floorplan and 2 or 3 embrasures were already built in WWI. Prior to the second World War, similar light pillboxes were built in Czechoslovakia (Lehké opevnění vzor 36 typ C) and by the British Expeditionary Force (BEF) in Northern France .

Vertical access shaft

The majority of the 750+ S3-pillboxes was built with a ‘normal’ access (steel hatch) in the back wall. Rarer was an access by vertical shaft with steel steps, as depicted on my model. For example, in the ‘Grebbe line’, which was the Netherlands’ main line of defence in 1940, only 7 S-pillboxes were built with a vertical access shaft (S3k), as opposed to 81 with a regular entrance hatch (S3a)

Stekelvarken S3K – vooraanzicht / frontal view

Stekelvarken S3k – doorsnede / cutaway drawing

Uitrusting

De Stekelvarkens van het afgebeelde type waren bedoeld voor een geweer- of lichte mitrailleur groep. Standaard lichte mitrailleur van het Nederlandse veldleger in de meidagen was de M.20. Elk van de drie schietgaten van de S3 was uitgerust met een bevestiging waar deze lichte mitrailleur op paste. Zodoende kon deze snel van het ene naar het andere schietgat verplaatst worden. Het schietgat werd afgesloten met een 2cm dik stalen schietgatluik dat los in de hengsels lag. Hoewel deze afsluiting enige bescherming bood tegen geweer- en mitrailleurkogels, was het onvoldoende om de granaten tegen te houden die door het Duitse 3,7cm pantserafweergeschut verschoten werd, getuige ook de vele foto’s uit de meidagen van doorboorde schietgatramen en -luiken.

Maskering

De betonnen gevechtsdekkingen waren door de positie van- en het grote aantal schietgaten lastig te camoufleren; de voorkant en schuine zijfronten konden tot maximaal de onderkant van de schietgaten aangeaard worden, wat nog steeds een flink stuk beton duidelijk zichtbaar liet. Volgens de instructie moesten “de in het gezicht blijvende gedeelten van de beton worden afgeverfd met verf van het Rijk overeenkomstig de door den Maskeeringsofficier aangegeven kleuren en figuren“. Interessant hierbij is dat er grote regionale verschillen zijn in de aangebrachte beschildering. Voor mijn model heb ik mij laten inspireren door de nog aanwezige verfresten op de recent ‘ontdekte’ (her-opgegraven) stekelvarken met klimkoker B5 te Amersfoort. Het gebruikte verfpatroon van ruit(achtige) vormen, zien we in verschillende varianten terug op kazematten in de regio Leusden-Amersfoort. Helaas zijn mij geen afbeeldingen van het stekelvarken B5 uit de bouwperiode bekend, waardoor het precieze patroon niet meer te achterhalen is.

Equipment

During the mobilization of 1939-40, each ‘porcupine’ pillbox with three embrasures was normally manned by either a rifle- or light M.G. group. The standard light machine gun of the Dutch Army was the Lewis M.20. Each of the embrasures was prepared with a metal pivot embedded in the concrete, allowing for a easy change of the light M.G. between the three firing positions. The embrasure was closed by a 2cm steel shutter hinged at the bottom. Although this steel shutter provided some protection against rifle- and maching gun fire, it was wholly inadequate against the munition fired by the German 3,7 PAK. This is tragically demonstrated by numerous photographs taken shortly after the battles of May ’40, showing Dutch S3-pillboxes with either the shutter or the steel frame surrounding the embrasure pierced multiple times by German AT-rounds.

Camouflage

The concrete S3-pillboxes were visible from afar, due to the large number of (semi)frontal embrasures. The Dutch army tried to remedy this by painting all outside walls not covered by earth. The design of these multi-coloured paint patterns, was the responsibility of a specially appointed ‘masking officer’. Interestingly enough, there is a great variety, both in the patterns used, as in the colours, between the different sectors. Apparently each ‘masking officer’ enjoyed great freedom in designing the appropriate camouflage schemes for the pillboxes in the part of the defence line assigned to him. For the colours and paint scheme on my model, I’ve used the remaining patterns and paint residues on the porcupine-pillbox B5 (also with vertical access shaft) that was buried for decades and only recently re-discovered in Amersfoort. The diamond-shaped pattern is typically for the northern part of the Grebbe line (Leusden-Amersfoort region). Unfortunately, no photo of this particular pillbox B5 is known from the ’40, so the exact pattern and colour scheme is impossible to determine.

Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel 4.0 Internationaal-licentie